pefkites@gmail.com+30 698 4960821
Ιστορία – Σχολείο του δάσους "Πευκίτες"
Ο παιδαγωγός Alexander Sutherland Neill ιδρυτής του πολυθρύλητου ελεύθερου σχολείου Summerhill είπε: «Το ιδανικό σπίτι για την αυτορρύθμιση βρίσκεται στην εξοχή». Και: «Η παιδική ηλικία είναι η εποχή του παιχνιδιού και κανένα παιδί δεν χορταίνει ποτέ το παιχνίδι»[1]. Αυτοί είναι και οι δικοί μας κεντρικοί άξονες.
Πατώντας στην ελληνική παράδοση της διδασκαλίας στο ύπαιθρο, όπως του Αλέξανδρου Δελμούζου, των «Ψηλών Βουνών» του Ζαχαρία Παπαντωνίου, των καλοκαιρινών σχολείων των παλιών νομαδικών πληθυσμών των Σαρακατσάνων, των περιπατητικών φιλοσοφικών σχολών της αρχαιότητας. Η μάθηση στα πρώτα χρόνια είναι διερευνητική και διαπολιτισμική που ενθαρρύνει τα παιδιά να αναπτύξουν τα δικά τους ενδιαφέροντα και δεξιότητες. Ο τρόπος με τον οποίο τα παιδιά μαθαίνουν στο δάσος είναι πολύ αισθητηριακός και βασίζεται στη θεωρία της «Πολλαπλής Ευφυΐας» (Multiple Intelligences). Κατά την Παιδαγωγική του Δάσους τα παιδιά μαθαίνουν μέσω του Ελεύθερου και Βιωματικού παιχνιδιού (το παιχνίδι αναγνωρίζεται ως θεμελιακό δικαίωμα στο άρθρο 31 της Χάρτας δικαιωμάτων του Παιδιού κι έτσι όπως υϊοθετήθηκε από τον Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών), οι δραστηριότητες του οποίου εκφέρονται με 12 επιμέρους κατηγορίες. Προσαρμόζονται στο προσωπικό μας περιβάλλον, στον κήπο, στο δάσος και στις ανάγκες των παιδιών στην τάξη.
[1] Α.Σ.Νηλ, Σαμερχιλ-Το ελεύθερο σχολείο, Αθήνα 1976
Οι 12 κατηγορίες δραστηριοτήτων
Στην έκθεση που συντάσσεται για το κάθε παιδί 2 φορές τον χρόνο, η εξέλιξη και τα επιτεύγματά του κάθε παιδιού αξιολογούνται από τα τμήματα Μάθησης κάτω από τους τίτλους:
Το συμβολικό παιχνίδι
Τα παιδιά χρησιμοποιούν βελανίδια, πέτρες, ξυλάκια ώστε να αναπαράξουν όχι μόνο μικρά ανθρωπάκια κι οικογένειες (π.χ. ο κύριος βελανιδένιος κι η κυρία πετρούλα) αλλά και για να εκφράσουν έννοιες όπως χρήματα, αλλά κι εργαλεία: σπαθιά, φαγητό (π.χ. η εξαιρετική τους συνταγή για ‘πετρόσουπα’)
Το εξερευνητικό παιχνίδι
Αυτονόητο παιχνίδι για όλα τα σχολεία του δάσους. Συστηματικά τα παιδιά εξερευνούν μια συγκεκριμένη περιοχή γνωρίζοντας και την παραμικρή λεπτομέρεια της: από έναν κορμό που αποσυντίθεται σιγα-σιγά, μέχρι την φωλιά της αλεπούς ανάμεσα στα βράχια, τα λημέρια της χελώνας, τη στάθμη του νερού στο ποταμάκι ανάλογα με τις εποχές. Έχει οδηγήσει τα παιδιά σε μια νοερή χαρτογράφηση του τόπου (πρώιμη τοπογραφική ικανότητα) που τα περιβάλλει καθώς επίσης και σε μια σπουδαία αίσθηση σιγουριάς.
Το παιχνίδι κυριαρχίας
Όπου το παιδί προσπαθεί να αλλάξει το ποταμάκι σε λίμνη χτίζοντας ένα φράγμα από πέτρες (αλλά επαναφέροντας το στην αρχική του κατάσταση με σεβασμό στις ισορροπίες του οικοσυστήματος, π.χ. στο περιβάλλον των γυρίνων) , σκάβοντας ένα πηγάδι, πελεκώντας με εργαλεία, αυτοσχέδια ή μη, ένα κανάλι στον κορμό ενός πεσμένου δέντρου. Εδώ εντάσσουμε και το κατά πόσο μπορεί ένα παιδί να χρησιμοποιήσει με ασφάλεια και για την κατάλληλη εργασία το κάθε εργαλείο (ψαλίδια, σκαλιστήρια, κ.α.)
Το φανταστικό παιχνίδι
Συχνά στο είδος αυτό παιχνιδιού αναπαράγονται ιστορικές πραγματικότητες, π.χ. άποικοι- καλλιεργητές, εναντίον ινδιάνων- τροφοσυλλεκτών. Ενώ το έδαφος που πατάμε μεταλλάσσεται συνεχώς ή το ποτάμι μεταμορφώνεται σε ορμητική λάβα.
Το παραμυθένιο παιχνίδι
Όπου φανταστικά πλάσματα, μάγοι και ξωτικά βγαλμένα από βιβλία και αρχαίους μύθους και θρύλους παρασύρουν τα παιδιά σε έναν μαγεμένο κόσμο με αμαδρυάδες που κατοικούν μέσα στους κορμούς των δέντρων, το γέρικο πεύκο στην κορυφή του απέναντι γκρεμού να ζωντανεύει την καταδίωξη της Νύμφης Πίτυδος από τον τραγοπόδαρο Παν, κ.α. Η αφήγηση εξάλλου κατέχει πρωταρχικό ρόλο σε κάθε μας μέρα στο δάσος.
Το παιχνίδι ιστορίας
Να αναπαραστήσουμε ένα ολόκληρο λόγου χάρη Προϊστορικό χωριό στην Αττική, ανάβοντας μια φωτιά στο κέντρο και δίνοντας πληροφορίες τεκμηριωμένες αφενός αρχαιολογικά, αλλά όχι ως «μάθημα», μα παρουσιάζοντας τα ως εργαλεία εμπλουτισμού του παιχνιδιού τους, π.χ. ας φτιάξουμε με πηλό πρωτόγονα κύπελλα, αναμειγνύοντας υλικά όπως άχυρα και ξύλα κι ας τα τοποθετήσουμε στις καλύβες που εν τω μεταξύ χτίζουμε με καλάμια και ξύλα δίπλα στην ακροποταμιά.
Το άγριο παιχνίδι
Γίνεται αναπόφευκτο, όπως για παράδειγμα η πάλη με ξύλινα ξυλάκια ή το κυνηγητό, ή η κατασκευή τόξων από ραβδιά. Με μόνη διαφορά όμως πως τα βελάκια-ξύλα μας μαθαίνουμε να τα στρέφουμε προς κάποιον κορμό ή βράχο, κι όχι προς κάποιο ζωντανό πλάσμα. Συμπόνια.
Το επικοινωνιακό παιχνίδι
Ο κύκλος μας. Είτε πάνω στο χορτάρι, είτε καθισμένοι στους πεσμένους κορμούς, είτε μέσα στην τάξη τραγουδάμε, αφηγούμαστε με ή χωρίς βιβλίο, παίζουμε δαχτυλισμούς. Ακόμη και με ρίμες ή παροιμίες. Χειρονομίες, διάλογος, συγκέντρωση κατά την αφήγηση μιας ιστορίας, χειρισμός και μοίρασμα των βιβλίων με σεβασμό.
Το επινοητικό παιχνίδι
Κουκουνάρια, βελανιδοσκουφάκια, φλοιοί δέντρων, ξύλα, πέτρες γίνονται μουσικά όργανα, χρωματίζονται με κηρομπογιές, φυσικό κάρβουνο ή λάσπη κόκκινη και διακοσμούν καλύβες και σπιτάκια χωμένα μέσα σε θάμνους.
Το κοινωνικό και δραματικό παιχνίδι
Μια αφορμή ώστε τα παιδιά να υιοθετήσουν ρόλους της καθημερινής τους ζωής που συνήθως κατέχουν άλλοι, ενήλικες, να εναλλάσσουν αυτούς και πολύ συχνά να δίνονται εκτονώσεις σε μπλοκαρισμένα συναισθήματα. Και μάλιστα όταν αυτό λαμβάνει χώρα σε σπίτι που έχουν τα ίδια «κατασκευάσει» με τέσσερα κούτσουρα αποκτά μια αλλιώτικη αίσθηση.
Ειδικότερα, στο δραματικό παιχνίδι πολύ συχνά βρίσκουν την θέση τους σενάρια βγαλμένα από γεγονότα που δεν προέρχονται από την καθημερινή ζωή των παιδιών. Όπως για παράδειγμα η διάσωση μιας χτυπημένης από κυνηγό αλεπούς, ή η αναζήτηση του μικρού σκαντζόχοιρου που ο χειμωνιάτικος άνεμος κατέστρεψε την φωλιά του, εμπνεόμενα κι από βιβλία που έχουμε διαβάσει.
Ενώ στο κοινωνικό παιχνίδι ανήκει κι εκείνη η στιγμή που τα παιδιά, θέτουν κανόνες κι αποφασίζουν για το πού και πώς θα παίξουν ένα παιχνίδι. Εκτός κι αν βέβαια κάποιο παιδί διαλέξει να παίξει ανεξάρτητα, συνήθως όλα τα παιδιά μπορούν να απασχοληθούν για μια ολόκληρη μέρα στο δάσος με ένα τέτοιο παιχνίδι.
Ειδικότερα, στο δραματικό παιχνίδι πολύ συχνά βρίσκουν την θέση τους σενάρια βγαλμένα από γεγονότα που δεν προέρχονται από την καθημερινή ζωή των παιδιών. Όπως για παράδειγμα η διάσωση μιας χτυπημένης από κυνηγό αλεπούς, ή η αναζήτηση του μικρού σκαντζόχοιρου που ο χειμωνιάτικος άνεμος κατέστρεψε την φωλιά του, εμπνεόμενα κι από βιβλία που έχουμε διαβάσει.
Ενώ στο κοινωνικό παιχνίδι ανήκει κι εκείνη η στιγμή που τα παιδιά, θέτουν κανόνες κι αποφασίζουν για το πού και πώς θα παίξουν ένα παιχνίδι. Εκτός κι αν βέβαια κάποιο παιδί διαλέξει να παίξει ανεξάρτητα, συνήθως όλα τα παιδιά μπορούν να απασχοληθούν για μια ολόκληρη μέρα στο δάσος με ένα τέτοιο παιχνίδι.
Το βαθύ παιχνίδι
Αντιμετώπισης φόβων. Δουλεύεται κυρίως σκαρφαλώνοντας σε δέντρα, βράχους ή κορμούς βαλμένους ως γέφυρα ανάμεσα στις δυο πλευρές του ποταμού. Το κατεξοχήν παιχνίδι του δάσους.
Το κινητικό παιχνίδι
Τρέξιμο, μπουσούλημα, ζικ-ζακ καθώς κατηφορίζουμε κι ανηφορίζουμε σε μονοπάτια και λιβάδια, ή στον κήπο.
Επίσης ένα παιδί αναπτύσσει και τις παρακάτω δεξιότητες παρακολουθώντας το καθημερινό πρόγραμμα των «Πευκιτών»:
Ανεξαρτησία και αλληλεξάρτηση
Παιχνίδι κι εργασίες με τους άλλους ή μόνο του, ήρεμη επίλυση διαφωνιών, κατανόηση και σεβασμός των κανόνων
Υγιεινή Ζωή
Φροντίδα των αναγκών του στην τουαλέτα μόνο του, πλύσιμο χεριών μόνο του, ντύσιμο και ξεντύσιμο μόνο του, υπεύθυνο για το φαγητό και τα σακίδια του
Μαθηματική ανάπτυξη
Messy Maths
Μουσικοκινητική ανάπτυξη
«Για τον εαυτό μας, για τον πλανήτη, πρέπει να είμαστε σε στενή σύνδεση μεταξύ μας, με τη γη. Ως παιδιά χρειαζόμαστε χρόνο να περιπλανηθούμε, να είμαστε έξω στο ύπαιθρο, να πέσουμε στα γόνατα για να παρατηρήσουμε μια σειρά μυρμηγκιών να κουβαλά σποράκια προς την φωλιά τους, να χτίσουμε με λάσπη, να σκάψουμε με ξύλα τη γη, να ξαπλώσουμε με τα χέρια μας πίσω απ’ το κεφάλι σε ένα λιβάδι ατενίζοντας τον ουρανό και τα σύννεφα ν’ αλλάζουν μορφές και σχήματα. Αυτές οι απλές ενέργειες πυροδοτούν τη σύνδεση του κάθε ανθρώπου με τη γη, που γίνεται έτσι το σπίτι και καταφύγιο του», αναφέρεται στη γεωγραφία της παιδικής ηλικίας (*).
(*) Nabhan and Trimble, The Geography of Childhood, 1994, p.75
Κι έτσι γεννήθηκε το πρώτο Σχολείο του Δάσους στην χώρα μας, οι «Πευκίτες»